AYVALIK ŞEHİR GEZİSİ (09.02.2019)

AYVALIK ŞEHİR GEZİSİ (09.02.2019)

Yaz kapımızda. Çevremizdeki güzellikleri tanımanın zamanı geldi sanırım. Bu hafta dağdan şehre iniyor, uzanıyoruz Ayvalık sokaklarına. Ayvalık bu sene benim için su yolu oldu desem yalan olmaz. Kimi zaman tiyatro seyirleri ile kimi zaman adalarında keyifli balık avı, eşsiz koylarında yüzme ve tabiat yürüyüşleri ile artık yüz göz olmuştuk, güzel Ayvalık'la. Ama bu şehrin kalbine, arka sokaklarına hiç girmemiştim... Hımmm, aslında yalan olmasın, arabamla bu daracık sokaklara bir kez yanlışlıkla girmiştim. Girmiştimde, çıkana kadar akla karayı seçmiş, çıktıktan sonrada; "Bir daha Ayvalık sokakları mı, asla demiştim... " Eh! Şimdi diyeceksiniz; "Dostum, bu ne yaman çelişki." Evet haklısınız. Bu söylediklerimin üzerine şimdi kalkmış sizleri de Ayvalık sokaklarına sokmaya çalışıyorum. Ama merak etmeyin ben sizleri bu daracık sokaklarda araba ile değil, yürüyerek aheste aheste gezdireceğim. Kol kola girmiş evlerin, tarih kokan camilerin, kiliselerin ruhu yüreğimizde adımlar atacak, Şeytanın Kahvesinde eşsiz lezzetteki sıcak içeceklerimizi içeceğiz...

Ne dersiniz başlayalım mı!

Ayvalık şehir turuna ailece gideceğiz. Hazan hanımı tanıyorsunuz artık. Uzun uzadıya onun gece boyunca kekler, börekler hazırladığını anlatmama hiç gerek yok sanırım. Ama bu sefer bir farkla. Bu hazırlıklar heyecanla değil acılar içinde yapılıyordu. Evet eşim bir kaç gündür böbrek sancısı ve dolayısıyla çok acı çekiyor. Kızımla birlikte bütün ısrarlarımıza rağmen, doktora götüremiyoruz. Kum döktüğünü, bir kaç güne kadar bişeyi kalmayacağını söylüyor. Geziyi iptal etmek istiyoruz, onada razı olmuyor. Kızımla ne yapacağımızı şaşırıyoruz. Hayırlısı diyor, çıkıyoruz yola...

Yaklaşık bir saat sonra Ayvalık Batı Büfe önüne geldiğimizde, arkadaşlarımızın bir kısmının bizi beklediklerini görüyoruz. Arabamızı park edip, yanlarına doğru yürüyoruz. Neşe ile selamlaşıyoruz. Hazan Songül hanımında geldiğini görünce ağrısını sızısını unutuyor, sarmaş dolaş oluyorlar...

Saat 10;20. Başlıyoruz yürümeye. Yaklaşık 100 metre sonra soldan Şehitler caddesine giriyoruz. Hava güneşli ama oldukça soğuk. Evler günümüzün modern evleri, yollar asfalt, Şehitler camii'sinin önünden geçiyoruz. Kızımla kol kola yürüyor, kırk yıllık arkadaş gibi sürekli bişeyler konuşuyoruz. Ara sıra arkaya dönüp eşimi kontrol ediyor, Hazan hanımın da Songül hanım ile koyu bir sohbet içinde ve mutlu olduğunu görünce gönlüm rahat, yürümeye devam ediyorum... Bir süre sonra sol tarafımızda bir çamlık ve çamlar içinden yükselen al bayrağımız ile selamlaşıyoruz. Sağımızda tüm adalar, Cunda'yı Lale adasına bağlayan Türkiye'nin ilk boğaz köprüsü gözlerimizin önüne seriliyor. Beni benden alan masmavi denizi ise sormayın gitsin.... Bir süre manzaranın güzelliği karşısında büyülenmiş, öylece kalakalıyoruz...

Sonrasında uyanıyor, yürümeye devam ediyoruz. Ve çok sürmüyor, başka bir aleme adım atıyoruz. Sakarya mahallesindeyiz artık. Kimisi yıpranmışlığı ve pejmürde görünümü ile kimisi ise cıvıl cıvıl bakımlı halleriyle meşhur Ayvalık evleri ile tanışıyoruz. Bu tanışma ile birlikte, halet-i ruhiyemiz de değişiyor. Parke taşlı daracık sokaklar, birbirleriyle kol kola, sırt sırta vermiş, nice ruhlara canlara yuva olmuş, ayakta kalabilen ve zamana yenik düşen virane evler...

Daracık sokakların birinden çıkıyor bir diğerine geçiyoruz. Tarihin içinden zamanımıza uzanan bu eşsiz evlerin, dimdik ayakta kalanları ile geçmişe dair hasbihal ediyor, bol bol fotoğraflarını çekiyoruz.

Bu sokaklarda yıllarca Rumlarla Türkler bir arada yaşamışlar. Taaki mübadele yıllarına kadar. Girit, Makedonya ve Midilli'de yaşayan vatandaşlarımız, oradaki evlerini barklarını bırakarak buraya gelmişler. Buradaki rumlar ise tüm hatıraları hafızalarında, terk-i diyar etmişler...
Burada şunu sizlere kesinlikle belirtmek isterimki ben sizlere bugün bu evlerin, ne mimarisinden nede tarihinden bahsedeceğim. Zaten bu konuda internette yığınla bilgi var. Ben sizlere sadece buranın bana hissettirdiklerinden ve yaşanmışlıklarından bahsedeceğim...

Şimdi iki sokağı tam ortasından ikiye bölen şu pembe renkli, iki katlı eve bir bakıp bana ne hissettiğinizi söyleyebilirmisiniz. Ya şu yüksek kapılı ve pencereleri mavi pervazlı, sarısıyla yeşiliyle çiçek gibi açan evlere ne demeli... Şimdi bir daha bakın bu evlere ve bana ne gördüğünüzü söyleyin... Ben ne mi görüyorum! Ben bu evlerin herbirinde, gurur görüyorum. Yıllara meydan okumuşluğun, dimdik ayakta kalmanın gururunu. Ve birazda hüzün görüyorum. Yıllarca beraber yaşanan dostları kaybetmenin, eskimişliğin ve terkedilmişliğin...

Bugün sokak çocukları gibiyiz. Sürekli daracık sokakların birinden bir diğerine geçiyor, bir sonraki sokakta ne ile karşılaşacağımızı bilmeden yürüyoruz. Sokakların yanlız evleri ile bazen hüzünleniyor, bazende karşımıza çıkan küçük sürprizlerle sevinç patlamaları yaşıyoruz. İşte bakın tam karşımızda bir sanat atölyesi duruyor. İsmi yazmıyor bi tarafta. İsimsiz bu sanat atölyesinin önündeki, olağanüstü taş ve ahşap çalışmaları hayranlıkla inceliyoruz...

Bakın burada da el işi halı dokumaları var. Nasıl da inceliyor Hazan ile Songül hanım...

 

Sokaklardan artık ana caddeye çıkıyor, Gümrük tarafına doğru yürümeye başlıyoruz. Erhan bey eliyle sağ tarafımızı işaret ederek, birini gösteriyor bana. Ben önce anlamıyorum kimi veya neyi gösterdiğini. Ve sonra dikkatle bakınca; yahu bu bizim Mükremin Çıtır'ın can dostu Tirbüşon değil mi? Hatırladınız değil mi ! Bir Demet Tiyatro'nun unutulmaz karakterlerinden; Saldıray abiyi, Züleyhayı, Feriştah yengeyi, 'sen kargaları bilirmisin' diye söze başlayan Eyvah Necdet'i... O zamanlar Tv'deki en favori programımdı... Şimdilerde ise "Güldür Güldür." Gülmeyi çok beceremesemde, gülmeyi seviyorum galiba...

Konuyu dağıtmakta nasılda bir becerim var, anlatamam size. Halbuki Serhat Özcan'ı yani namıdiğer Tirbüşon'u görünce çok sevindiğimi, hemen yanına gidip biraz sohbet ettiğimi, Ayvalık'a yerleştiğini öğrendiğimi ve burada bir tiyatroda oynadığını, tiyatrosuna davet edildiğimi, birlikte bir fotoğraf çektirip iyi dileklerle ayrıldığımızı anlatacaktım... Nerden nereye...

İlerliyoruz cadde boyunca. Cumhuriyet İlkokulu'nun yanındaki daracık sokaktan girip, taş duvarlı büyükçe bir yapının önüne çıkıyoruz.
Şimdilerde Halk Eğitim Merkezi Ek binası olarak kullanılan bu yapının, 1800'lü yılların başlarında felsefe, filoloji, mantık, fizik, matematik eğitimi verilen bir Gymnasium yani bir Üniversite olduğu söylenmektedir.

 
Buradan dar sokaklardan yürümeye devam ediyor, daha işlek sokaklara çıkıyoruz. Ve hemen ilk ara sokağın başında, bir zamanlar rumlara "Ayos Yannis Kilisesi" olarak ibadethane olan ve şimdilerde camii olarak kullanılan "Saatli Camii'ye" geliyoruz. Camii ismini muhtemelen, ana yapının çan bölümünde bulunan saatten aldığını tahmin ediyorum. Minare ana yapının yanına sonradan yapılmış. İçinin çok sade ve küçük olduğunu söylemeliyim...

Çıkıyoruz buradan ve bir kaç sokak yan tarafta "At ve Çocuklar" heykelinin tam arkasındaki sokaktan, dış yapı ve bahçe olarak bir önceki camiiye benzer Çınarlı Camii'ye geliyoruz. Bu camiininde, kiliseden dönüştürme olduğunu söylememe, gerek yok sanırım... Ayos Yorgis Kilisesi'nden... Bu yapının gerek dış ve gerekse iç mimari olarak, çok daha gösterişli olduğu muhakkak... Bu yapının bu güne kadar orijinaline yakın korunarak, hala ibadethane olarak kullanılmasının, Avrupa ülkelerinde, Osmanlı döneminden kalma camilerin yerle bir edilmesi karşısında, Türklerin ne kadar hoşgörülü olduklarının isbatı olsa gerek...

Çıkıyoruz buradan ve dalıyoruz yine tarih kokan bir sokağa. Ve sokağın sonunda köşebaşında, bir çınarın çıplak dalları altındaki, Şeytanın Kahvesine geliyoruz. Saatler günün tam ortasını, 12;00'ı gösterirken, yorgunluktan çöküyoruz masalara... Dikkat ettiniz mi hiç! Buraya kadar eşim ve kızımdan bahsetmedim pek. Çünkü Ayvalık sokaklarının yüzlerce yıllık büyüsünü bozmak istemedim. Ama şimdi mademki mola verdik, birazda bizimkilerden bahsedelim. Evet kızım bugün çook mutlu. Ve pek tabiki eşimde. Ailece birlikteyiz ve geziyoruz. Şimdilik böbreklerden de ses yok. Oh! Ne ala!..

Geliyor garson, bizimkiler hemen çay diyor... Yahu bi durun hele, ne çayı. Bakalım, başka neleri varmış. Bi soralım... Soruyoruz, çay harici sıcak neyiniz var diye. Ben süt, sahlep gibi bişey bekliyorum. Garson "Kaynar" var diyor. İlk kez duyuyorum bu içeceği. Nedir diyorum? Ne var bu içeceğin içinde!... Başlıyor içindekileri saymaya; kabuklu tarçın, kızamık şekeri, yedi çeşit baharat ve ceviz içi... El yapımıymış, karışımı evde annesi hazırlıyormuş vs. vs... Tamam diyoruz, geliyor pempe rengiyle, sıcacık Kaynar'larımız...
Mmmm.... Vallahi onu bunu bilmem ama bu lezzet tam bana göre. İçinde biraz daha karabiber olsa ve de daha sıcak gelseydi, eğer...

Biraz kahvehanenin isminden bahsedeyim sizlere. Aslında bu kahvenin ismi işletmecisi Suat beyin dedesine, çocukluk yıllarında muziplikleri nedeniyle şeytan lakabı takılmasından ibaret. Yani bu lakap, dededen toruna sirayet etmiş ve "yiğit lakabıyla anılır" misali, torun tarafından çalıştırılan bu kahvehaneye de isim olarak konulmuş. Hepsi bundan ibaret... Yani Ayvalık'ın yakınındaki "Şeytan Sofrası" ile yakından uzaktan alakası yoktur, biline...

Ayvalık'ın sokaklarını arşınlamaya devam. Yine tarihe tanıklık eden ve sanat sever sokaklarını geçtikten sonra, solumuzda yeşil bir bahçenin ortasında, virane bir yapı ile karşılaşıyoruz. 18. yy.dan kalma bu yapının, Aya Triyada kilisesi olduğunu, günümüze kadar yıllarca tütün deposu olarak kullanıldığını, şimdilerde ise belediye tarafından restore ettirilmek maksadıyla etrafının tel çitle çevrilmiş olduğunu öğreniyoruz...

Bir sonraki durağımız bir kaç sokak altımızda. Yine daracık sokaklardan geçip Hayrettinpaşa Camii'nin bulunduğu daha genişçe bir sokağa çıkıyoruz. Burasıda kiliseden çevirme. Panayia Kilisesi... Ayvalık'ta yapılan ilk kiliselerden. Buranın en büyük özelliği, zamanında dini eğitim verilen kompleks bir yapı sistemine sahip olması. Yani bahçesinde eğitim verilen ek binalar var. Şimdilerde ise ilkokul olarak kullanılıyor... İçine giriyor inceliyor, fotoğraflar çekiyoruz...

Ve tekrar kendimizi sokaklara atıyoruz. Bizi kucaklayan evlerin önünde hatıra fotoğrafları çekile çekile, el ele kol kola, yüreklerimizde neşe ile sokakları adımlamaya devam ediyoruz. Sırada ne var derken dar bir sokağın başında, sade ama sütunları ile göz alıcı, Ayvalık Ayazmasını görüyoruz. Ortodoks inancına özgü kutsal su kaynağı. İsterseniz fotoğraflarını çektiğim bilgilendirme levhalarından, sizler Ayazma ile ilgili detay bilgileri okurken, bizler ne yaptık onu anlatayım...

Ayazma'dan içeri adım attığımızda, güneş ışığının etkisi ile renkli pencere camlarının muhteşem ışık yansıması ile karşılanıyoruz. Yüreğimiz kabarıyor, ruhumuza dinginlik çöküyor... Daha girişten itibaren içine alıp uçuruyor adeta bizi. Nasıl anlatılır bilmem ama çok huzurlu ve arındırıcı bir havası olduğunu söyleyebilirim... Yürüyoruz arka tarafa doğru ve önümüze çıkan merdivenlerden aşağı doğru iniyoruz. Karşımıza üstü açık küçük bir odacık ve üzerinde, "Sadece yüzünü değil, Günahlarını da yıka! " yazısı bulunan bir çeşme. İşte Ayazma'nın her derde deva şifalı suyu buradan akıyor... Buraya kadar gelmişken bizde birer yudum su içip, yüzümüzle birlikte günahlarımızı yıkıyoruz... Allahım sen bağışla bizi...

Sessizce dışarı çıkıp, sokağın köşesine kadar yürüyorum. Veriyorum sırtımı bir evin duvarlarına, dikiyorum gözümü Ayazma'ya. Ve düşünüyorum... Düşünüyorum ki biz şimdi keyfe keder gezerken, tarih boyunca kimbilir çaresiz kaç insan, binbir ümitle geldi buraya. Geldi de dertlerine ortak, gönlüne sırdaş etti Ayazma'yı...

Ayrılıyoruz Ayazma'dan. Bir süre sokak aralarında yürüyüp, çıkıyoruz sahile. İçimizdeki mistik, ağır başlı duygular biranda uçup yerini sevinç ve mutluluğa bırakıyor. Ah şu mavilik, masmavi deniz... Nasılda insanı coşturuyor. Ailece mutlu, sahil boyunca meydana doğru yürüyoruz... Meydanda Ata'mız karşılıyor bizi. Kızım hemen koşarak yanına gidiyor. Ve başını kaldırıp gözlerinin içine içine bakıyor...

Saat 13;00. Acıktık. Bişeyler yemek istiyoruz. Akşama mangalda sardalya var. Onun için hafif ama doyurucu bişeyler yemeliyiz. Peki ne yiyelim? Tabiki Ayvalık'ta, Ayvalık Tostu yemeliyiz... Ve hemen Ayvalık'ta tostun tek adresi olarak gösterilen meydandaki, Aşkın Tost Evine atıyoruz kendimizi.

Alınıyor siparişler hemen. Mikail kardeşimizin ellerinden vücut bularak masaya gelen tostlar, daha havada iken kapışılıp, çarçabuk midelere gönderiliyor... Ohh!.. Yiyenlere afiyet şeker olsun... Ben mi ! Ben yemedim. Nedenine gelince, basit. Çünkü beslenme tarzıma tamamen ters bir yiyecek, hepsi bu... Akşama balık, salata ve birbirinden lezzetli mezeler dururken, demi yani...

Tostları midelerine gönderen herkesin yüzünde bir tebessümle, kalkıyoruz. Ana cadde boyunca biraz ilerleyip, hemen sağdan Talatpaşa caddesine dalıyoruz...Güzel yerler... Düşünüyorum da Ayvalık'a bunca zamandır gelip gidiyorum, daha buraları yeni görüyorum... Büyük şehirlerin karmaşası o kadar korkutmuş ki bizi, demek ki diyorum, Ayvalık benim için adaları ve denizinden ibaretmiş...

Çok sürmüyor yine iç içe geçen bir kaç sokağın sonunda, günün son uğrak yeri olan Taksiyarhis Kilisesine geliyoruz. Bir kaç basamaklı merdiven sonrası mütevazi ama oldukça mağrur bir edayla karşılanıyoruz... Burası Anıt Müze statüsünde. Kültür ve Turizm Bakanlığının kontrolünde, ziyaretler ücreti mukabilinde yapılabiliyor. Ancak öğretmenler ile 18 yaş altı gençlere, ücretsiz giriş imkânı olduğunu söylemeliyim...

Hazan hanımın çaktırmasa da böbrek sancısı yeniden başlıyor. Bahçede güneşli bir banka oturuyorlar Songül hanımla. Bizde onunla kalmak, içeri girmek istemiyoruz ama kabul etmiyor gönderiyor bizi. Kızım ile birlikte istemeyerekte olsa giriyoruz içeri... Ama iyikide giriyoruz. Bu güne kadar gördüğüm en muhteşem yapı diyebilirim. Önce ağzımız açık dört bir tarafını seyre dalıyor, sonrasında bol bol fotoğraf çekmeye başlıyoruz. Burayı sizlere layıkıyla anlatmam mümkün değil. Buna ne teolojik tarihi bilgim, nede kelimelerimin yeterli olacağını sanmıyorum. En iyisimi siz önce fotoğraflara bakın ve sonrasında buraya gelmeniz için bir bahaneniz olsun, olurmu...

Saat 14:10. Bugünkü toplu hatıra fotoğrafımız, Taksiyarhis'in merdivenlerinde... Hadi eller havaya...

Bugünlük bu kadar yeter diyoruz... Hepsi bu mu! Ayvalık bu kadarcık mı, diyenlerinizi duyar gibiyim. Ayvalık tabiki bu kadar değil. Bu bir şehir içi gezisiydi. Yoksa Ayvalık'a gelipte; Cunda'sını gezip balığından yemeden, Şeytan Sofrasına çıkıp eşsiz manzara eşliğinde kahve içmeden, Sarımsaklı plajlarında güneşlenmeden, son yıllarda sanat ve tasarım merkezi haline gelen Yeniçarohori'yi yani Küçükköyü'nü ve Kozak yaylalarını görmeden gitmek olmaz....

Hava bugün oldukça güneşli idi ama bir o kadarda soğuk. Aramızda çocuklar var ve eşim hasta... Artık gün batmadan mangal yakmalı, günün yorgunluğunu çıkarmalıyız...
Gezi sonunda, mangala kalmadan ayrılacak arkadaşlarımızla vedalaşıyor, araçlarımızın yönünü Cunda'ya çeviriyoruz...

Saatler 15;20'yi gösterirken, Lale Ada'sının deniz kenarında bulunan çamlar altındaki mesire alanına geliyoruz. Harika bir yer burası. Yazın iğne atsan yere düşmez, şimdilerde çok sakin...
İki masayı birleştiriyoruz hemen. Hanımlar, evlerde hazırladıkları çeşit çeşit salata ve diğer yiyeceklerle masaları donatırken, mangal ateşindeki sardalyalar cızırdamaya başlıyor...

Gündüz gezi bölümüne katılmayıp, mangala gelen dostlarında katılımı ile neşemiz kat be kat artıyor. Gündüz gezdik gördük, mutlu olduk. Şimdide yiyor içiyor, neşe içinde dostlarla sohbetin belini kırıyoruz... Mangala kalmadan ayrılan Songül hanım ile üzülen Hazan hanım, diğer dostu Beyhan hanımın gelişiyle tekrar neşeleniyor. Ama ben eşimi tanıyorum. Biliyorum ki ağrısı vede sancısı var. Çok dayanıklıdır benim eşim, inatçıdır, ağrı eşiği yüksektir. Limitlerini sonuna kadar zorlar. Ve biliyorum ki bugünde zorluyor. Ama şu an düştü düşecek. Konuşurken gülen yüzünden değil, gözlerinden anlıyorum ızdırabını... Sonunda dayanamıyor, tut beni diyor. Giriyorum hemen koluna, diğer tarafında Beyhan hanım atıyoruz arabaya...

Gün bizim için bitmişti... Açıyorum klimayı sonuna kadar, basıyorum gaza...

SON SÖZ...
Yıllarca yaşadığı şehri tanımadan yaşayıp giden, bir çok insan tanırım. Bu insanlar için yaşanılan şehir; işi ve evi arasında gördüğü yerlerden ibarettir. Üzülerek söylemeliyim ki bunlardan biriside bendim. Ama benimkisi yoğun çalışma hayatına bağlı, zorunluluktan kaynaklanıyordu. Neden böyle bir son söz yazıyorum. Çünkü dostlarım; bu yaşanılan hayatın bir bedeli olduğunu, öyle göründüğü gibi oldum olası böyle bir hayat yaşamadığımı bilmenizi istedim. Örneğin yıllarca çalıştığım Bursa'da görev harici hiç Uludağ'a çıkmadığımı söylesem ne düşünürsünüz. Ya yıllarımı verdiğim sabahın karanlığında işe gidip, karanlığında eve geldiğim İstanbul'da Adalara emekli olana kadar hiç gitmediğimi söylesem... İşte böyle dostlarım. Ne demişler; "Komşunun tavuğu, komşuya kaz görünürmüş." Yani bırakında şu ömrümüzün sonbaharında, küçükte olsa mutluluktan payımıza düşeni alalım...

İşte bugün geçte olsa, Ayvalık'ın tarih kokulu sokaklarından, payımıza düşen mutluluğu almaya geldik. Dinden dine, kiliseden camiiye, sokaktan sokağa, alemler arası gezdik, dolaştık. Gördük şaştık, şaştık bakakaldık. Ama en sonunda mutluluktan payımıza düşeni aldık...

Bu mutluluğu, çektiği acıyı saatlerce kimseye belli etmemeye çalışarak benimle paylaşan eşim ve sevgili kızım başta olmak üzere, rehberliği ile mutluluğumuzun mimarı Erhan beye ve gün boyu eşime yol arkadaşlığı yapan Songül hanım ile eşimin rahatsızlığı esnasında ilgisini eksik etmeyen Beyhan hanım başta olmak üzere, sohbetleri ile günümüze renk katan Suat, Kenan, Süleyman, Burak, Varol ve Volkan beylere çook teşekkür ediyorum...


Not: Bu yazıda kullanılan toplam 76 adet fotoğraftan, 5. 23. 50. fotoğraflar İlayda Turan'a, 53. ve 58. fotoğraflar Erhan Çiftçi'ye ait çekimler olup, diğer çekimlerin tamamı bana aittir.

Murat Turan - Akçay 2019